एकदा तक्षशिला विद्यापीठात आचार्य चाणक्य शिकवत असताना, काही विद्यार्थी त्यांना एका प्रश्नाने विचारात पाडतात. त्यांनी चाणक्यांना विचारले, “गुरुजी, चोर आणि राजा यांच्यात काय फरक आहे?”
चाणक्य हसले आणि त्यांनी सर्व विद्यार्थ्यांना एका अंधाऱ्या खोलीत नेले. त्यांनी प्रत्येकाला एक-एक दीपज्योत दिली आणि सांगितले, “ही ज्योत घेत जा आणि एका टोकापासून दुसऱ्या टोकापर्यंत चालत जा.”
विद्यार्थी तसेच करत होते, पण अचानक एका विद्यार्थ्याने विचारले, “गुरुजी, याचा आमच्या प्रश्नाशी काय संबंध?”
चाणक्य म्हणाले, “तुम्ही सर्वांनी ज्योत घेतली आणि वाट उजळवली. ही ज्योत म्हणजे ज्ञान आहे. जो ज्ञानाचा प्रकाश घेऊन इतरांसाठी मार्गदर्शक बनतो तो राजा असतो, आणि जो अंधारात राहतो आणि फक्त स्वतःच्या फायद्यासाठी काम करतो तो चोर असतो.”
विद्यार्थ्यांना उत्तर मिळाले आणि त्यांनी ठरवले की तेही आपल्या ज्ञानाचा उपयोग समाजाच्या भल्यासाठी करतील.
तात्पर्य: ज्ञानाचा योग्य उपयोग करणारा राजा होतो, आणि त्याचा गैरवापर करणारा चोर होतो.
